Jak nie zepsuć sobie wakacji przez oparzenie słoneczne

Promieniowanie sÅ‚oneczne – rodzaje i charakterystyka

Promieniowanie słoneczne to strumień fal elektromagnetycznych i cząstek elementarnych docierający ze Słońca do Ziemi.

W spektrum promieniowania sÅ‚onecznego wyróżniamy: promieniowanie ultrafioletowe (UVC, UVB, UVA), Å›wiatÅ‚o widzialne oraz promieniowanie podczerwone [1-2].

• Promieniowanie UVC (<290 nm)

Promieniowanie UVC osiÄ…ga powierzchniÄ™ Ziemi w miejscach poÅ‚ożonych wysoko nad poziomem morza, np. w górach. W zwiÄ…zku z tym, że jest ono wychwytywane przez warstwÄ™ ozonowÄ…, nie ma znaczenia biologicznego. Istnieje ryzyko, że w przyszÅ‚oÅ›ci może mieć ono znaczenie biologiczne. Promieniowanie UVC jest generowane przez sztuczne źródÅ‚a Å›wiatÅ‚a, takie jak lamy rtÄ™ciowe czy ksenonowe. Jest wykorzystywane w celach bakteriobójczych, gdyż wykazuje dziaÅ‚anie toksyczne na komórki. Po ekspozycji na promieniowanie UVC na skórze pojawia siÄ™ zaczerwienienie po okoÅ‚o 6 godzinach. Promieniowanie to dziaÅ‚a drażniÄ…co na spojówki [1-3].

• Promieniowanie UVB (290-320 nm)

Promieniowanie UVB to promieniowanie odpowiedzialne za oparzenia sÅ‚oneczne. Promieniowanie to osiÄ…ga powierzchniÄ™ Ziemi, przy czym jego najwiÄ™ksze nasilenie obserwowane jest w momencie najwyższej pozycji SÅ‚oÅ„ca. Promieniowanie UVB może być także emitowane przez sztuczne źródÅ‚a Å›wiatÅ‚a, np. przez lampy rtÄ™ciowe. Promieniowanie to wykazuje mniejsze dziaÅ‚anie drażniÄ…ce na spojówki niż UVC. Nie przechodzi przez szyby okienne, ale przechodzi przez szkÅ‚o kwarcowe oraz wodÄ™. Po ekspozycji na promieniowanie UVB zaczerwienienie na skórze pojawia siÄ™ po upÅ‚ywie 12-24 godzin [1-3]. 

• Promieniowanie UVA (320-400 nm)

Zawartość promieniowania UVA w promieniach sÅ‚onecznych jest 500-1000 razy wiÄ™ksza niż UVB. Zaczerwienienie na skórze powstaje natychmiast po ekspozycji na promieniowanie UVA. Promieniowanie to nie dziaÅ‚a uszkadzajÄ…co na komórki naskórka. Również szybko po ekspozycji dochodzi do Å›ciemnienia skóry. Promieniowanie UVA przenika przez szyby okienne, tylko nieznacznie podrażnia spojówki i jest odpowiedzialne za wiÄ™kszość wywoÅ‚anych Å›wiatÅ‚em reakcji polekowych [1-3].

Za rozwój oparzenia lub rumienia sÅ‚onecznego odpowiedzialne jest promieniowanie UVB, a przede wszystkim promieniowanie o dÅ‚ugoÅ›ci fali od 295 do 315 nm. PowstajÄ…cy rumieÅ„ jest spowodowany rozszerzeniem naczyÅ„ krwionoÅ›nych w skórze. Obraz kliniczny oparzenia sÅ‚onecznego pojawia siÄ™ po upÅ‚ywie 4-6 godzin od ekspozycji na sÅ‚oÅ„ce. NajwiÄ™ksze nasilenie rumienia obserwuje siÄ™ po 12-24 godzinach, a ustÄ™powanie zmian rozpoczyna siÄ™ po okoÅ‚o 72 godzinach. W przypadkach o niewielkim nasileniu nastÄ™puje Å‚agodne i stopniowe przejÅ›cie od fazy rumienia do fazy Å›ciemnienia lub zÅ‚uszczania naskórka. W przypadkach o cięższym przebiegu wspóÅ‚wystÄ™pujÄ… objawy ogólne tj. gorÄ…czka, nudnoÅ›ci, wymioty, bóle gÅ‚owy, a w przypadkach bardzo ciężkich: zaburzenia ukÅ‚adu krążenia i porażenie sÅ‚oneczne. U części osób mogÄ… wspóÅ‚wystÄ™pować objawy zwiÄ…zane z podrażnieniem oczu, dotyczÄ… one najczęściej u narciarzy [1-4].

Fototyp – czym jest i jakie ma znaczenie dla ochrony przed oparzeniami sÅ‚onecznymi

W 1975 roku Fitzpatrick opracowaÅ‚ podziaÅ‚ typów skóry w zależnoÅ›ci od jej reakcji na promieniowanie sÅ‚oneczne, wyróżniajÄ…c VI fototypów skóry. Osoby z typem I i II sÄ… najbardziej wrażliwe na promieniowanie sÅ‚oneczne i nie tylko Å‚atwiej ulegajÄ… oparzeniu, ale także sÄ… bardziej narażone na rozwój przewlekÅ‚ego uszkodzenia skóry pod wpÅ‚ywem sÅ‚oÅ„ca ale także na rozwój raka skóry, w tym czerniaka [1].

Jak skutecznie chronić skórÄ™ przed oparzeniami sÅ‚onecznymi

Fotoprotekcja, czyli skuteczna ochrona przeciwsłoneczna obejmuje:

• na pierwszym miejscu ograniczenie przebywania na sÅ‚oÅ„cu w godzinach gdy jest ono najsilniejsze,
• noszenie ochronnej odzieży
• stosowanie preparatów z filtrami ochronnymi.

Skutecznym sposobem, aby nie zepsuć sobie wakacji przez oparzenie sÅ‚oneczne jest unikanie ekspozycji na sÅ‚oÅ„ce w godzinach okoÅ‚opoÅ‚udniowych, tj. miÄ™dzy godzinÄ… 11 a 15. W innych porach dnia nasilenie promieniowania UVB jest znacznie mniejsze i, co za tym idzie, ryzyko oparzenia także. Jeżeli unikniÄ™cie promieniowania sÅ‚onecznego nie jest możliwe należy siÄ™ zabezpieczyć stosujÄ…c odpowiednie ubrania, nakrycia gÅ‚owy i okulary sÅ‚oneczne. Przyjmuje siÄ™, że jeżeli materiaÅ‚ nie jest w stanie przepuÅ›cić Å›wiatÅ‚a, które na nie pada to ma wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci ochronne. Mokra i obcisÅ‚a odzież wykazuje niski stopieÅ„ ochrony przeciwsÅ‚onecznej. PrzebywajÄ…c na sÅ‚oÅ„cu należy używać produktów ochrony przeciwsÅ‚onecznej chroniÄ…cych zarówno przed promieniowaniem UVB, jak i UVA.

Filtry przeciwsłoneczne

Wyróżniamy filtry przeciwsÅ‚oneczne chemiczne, które absorbujÄ… promieniowanie ultrafioletowe i przez zÅ‚ożone interakcje na poziomie molekularnym osÅ‚abiajÄ… jego siÅ‚Ä™. PrzykÅ‚adowe filtry chemiczne to aminobenzony, cynamoniany oraz benzofenony. Z kolei filtry fizyczne blokujÄ… fizycznie Å›wiatÅ‚o i mogÄ… je odbijać. SÄ… one chemicznie obojÄ™tne stÄ…d ryzyko nietolerancji jest praktycznie zerowe. Blokery fizyczne to m.in. kaolina, krzemian magnezu, tlenek cynku i tlenek żelaza. Należy pamiÄ™tać, że produkty te, aby byÅ‚y skuteczne, powinny być stosowane w odpowiedniej iloÅ›ci, czyli 2 mg/cm² skóry. Do ochrony ciaÅ‚a osoby dorosÅ‚ej potrzebne jest 36 gramów kremu przeciwsÅ‚onecznego, co stanowi zawartość szeÅ›ciu peÅ‚nych Å‚yżeczek. Preparaty należy nakÅ‚adać ponownie po paru godzinach przebywania na sÅ‚oÅ„cu oraz po kÄ…pieli w wodzie. Szczególnej ochrony przed sÅ‚oÅ„cem wymagajÄ… niemowlÄ™ta i maÅ‚e dzieci [1-5].

Powiązane artykuły:

Bezpieczne opalanie - jakie sÄ… zasady? >>
Pierwsza pomoc przy oparzeniach >>
Żel hydrokoloidowy - co to jest i jak stosować? >>

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii