Filtr przeciwsłoneczny - jak długo działa?

Filtr przeciwsłoneczny stanowi dziś jeden z głównych składników kosmetyków do pielęgnacji skóry, nie tylko tych konkretnie dedykowanych ochronie przed szkodliwym wpływem promieniowania słonecznego. Dlaczego jest tak istotny? Sprawdź, jak działają filtry UV, czym się od siebie różnią i jak dobrać odpowiedni dla swojej karnacji. Dowiedz się również, po jakie preparaty warto sięgnąć po opalaniu i na oparzenia słoneczne.

Jak działają filtry UV?

Ludzka skóra to swoista bariera ochronna, która osłania tkanki i narządy wewnętrzne przed różnorodnymi urazami, toksynami, czy patogenami. Jednak nie jest w stanie zablokować szkodliwego działania wszelkich możliwych czynników zewnętrznych. Jednym z nich jest promieniowanie słoneczne, które w odpowiednich dawkach działa zbawiennie na ludzki organizm, ale w nadmiernych może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji.

Warto zatem pamiętać, aby przed każdą dłuższą ekspozycją na słońce, nie tylko latem, sięgnąć po kosmetyki zawierające filtr UV. Jak wybrać ten właściwy? Zanim zdecydujemy się na konkretny krem, balsam, czy olejek, dobrze jest wiedzieć, jak działa filtr przeciwsłoneczny i co tak naprawdę kryje się pod tajemniczym pojęciem UV.

UV to skrót od ultrafioletu, czyli widma elektromagnetycznego promieniowania słonecznego o fali długości od 100 do 400 nm. Dla człowieka jest ono niewidzialne, ale może być odczuwalne, chociażby na skórze.

I właśnie ze względu na możliwe skutki oddziaływania promieniowania ultrafioletowego na żywe organizmy wyróżnia się:

• UVA – o długości fali 320-400 nm, dociera w głąb skóry właściwej,
• UVB – o długości fali 280-320 nm, sięga maksymalnie do warstwy podstawnej naskórka,
• UVC – o długości fali 200-280 nm, jest całkowicie pochłaniane przez tlen, ozon i parę wodną zawarte w górnych warstwach atmosfery.

Zażywając kąpieli słonecznych ludzka skóra najbardziej narażona jest na niekorzystny wpływ promieniowania UVA i UVB. I to właśnie przed UVA i UVB mają nas chronić różnorodne substancje przeciwsłoneczne zawarte w produktach kosmetycznych.

Producenci preparatów z filtrem UV wykorzystują dziś przede wszystkim:

• związki organiczne – zwane chemicznymi filtrami przeciwsłonecznymi, które chronią skórę poprzez absorpcję promieniowania UV, zamieniając je w nieszkodliwe dla ciała ciepło;
• związki nieorganiczne – znane jako fizyczne lub mineralne filtry przeciwsłoneczne, które mają przede wszystkim odbijać i/lub rozpraszać promieniowanie UV, chociaż w pewnym stopniu mogą również pochłaniać szkodliwe wiązki promieni.

Współczesne kosmetyki fotoprotekcyjne są przeważnie kompozycją różnorodnych filtrów chemicznych lub mineralnych, bądź stanowią ich mieszankę, co pozwala na uzyskanie szerszego zakresu ochrony przeciwsłonecznej. Substancje te nie powinny przenikać w głąb skóry. Mają być:

• efektywne przy niskich stężeniach,
• stabilne,
• zgodne z innymi składnikami receptury,
• hipoalergiczne,
• bezpieczne dla skóry.

Do ich głównych zadań nie należy jedynie wspomaganie ochrony przed rumieniem i oparzeniami słonecznymi, ale także przed przebarwieniami, przedwczesnym starzeniem się skóry, czy rozwojem poważnych dermatoz, w tym chorób nowotworowych skóry.

Formuła syntetycznych filtrów UV bywa wzbogacona składnikami naturalnego pochodzenia, które również posiadają pewną zdolność pochłaniania promieniowania ultrafioletowego. Dość istotną rolę w składzie odgrywają także wtórne substancje promieniochronne, czyli przeciwutleniacze.

Jaki krem z filtrem do twarzy?

Świadomość konieczności stosowania kosmetyków przeciwsłonecznych jest niezwykle istotna, ale równie ważny jest wybór odpowiedniego preparatu. Chronić należy całe ciało wystawiane na słońce, ale dobrze jest w pierwszej kolejności znaleźć właściwy filtr przeciwsłoneczny do twarzy. Warto przy tym pamiętać, że skóra twarzy narażona jest na promienie słoneczne przez cały rok, nawet jesienią i zimą.

Na co zatem zwrócić uwagę szukając najlepszego dla siebie kremu z filtrem UV? Przede wszystkim na międzynarodowy standaryzowany wskaźnik SPF (ang. sun protection factor), czyli współczynnik ochrony przeciwsłonecznej. Dotyczy on działania fotoochronnego w odniesieniu do UVB, a jego wartość mieści się w zakresie od 2 do 50.

SPF określony jest jako stosunek minimalnej dawki promieniowania powodującej rumień na skórze chronionej konkretnym preparatem z filtrem, do minimalnej dawki promieniowania prowadzącej do rumienia na skórze, która nie jest objęta ochroną. Upraszczając, np. SPF 15 oznacza, że po zastosowaniu takiego produktu dawka promieniowania wywołująca rumień na skórze może być 15-krotnie wyższa niż dawka promieniowania potrzebna do wywołania rumienia na skórze bez użycia preparatu z filtrem.

Informacje o wartości SPF widnieją na opakowaniu kosmetyków przeciwsłonecznych. Skąd wiadomo, który SPF stosować do swojej cery? Czy ten o numerze 20 będzie wystarczający, czy może lepiej sięgnąć po filtr przeciwsłoneczny 50? Oczywiście, im wyższy współczynnik ochrony przeciwsłonecznej tym lepiej, ale dobiera się go przeważnie do fototypu skóry.

Zgodnie z podziałem Thomasa B. Fitzpatrica wyróżnia się sześć fototypów skóry:

• I fototyp – to blady odcień skóry, na której mogą uwidaczniać się piegi, najczęściej w zestawieniu z jasnymi blond lub rudymi włosami, jasnoniebieskim niebieskimi bądź zielonymi oczami. Ten typ niezwykle łatwo ulega poparzeniom słonecznym i trudno się opala, prawie wcale.
• II fototyp – to także jasny kolor skóry, w towarzystwie włosów blond, rudych bądź jasnobrązowych. Oczy niebieskie zielone lub piwne. Również ma tendencję do oparzeń słonecznych i trudno się opala.
• III fototyp – to lekko śniady odcień cery, przy ciemnym blondzie lub brązowych włosach. Oczy ciemnoniebieskie, zielone, piwne bądź brązowe. Opala się stosunkowo łatwo, aczkolwiek mogą zdarzyć się oparzenia.
• IV fototyp – to jasnobrązowa skóra i brązowe lub ciemnobrązowe włosy. Oczy brązowe lub ciemnobrązowe. Łatwo się opala, a oparzenia słoneczne są minimalne.
• V fototyp – to skóra brązowa oraz ciemne lub czarne włosy. Oczy piwne, czarne. Opalenizna jest stała. Oparzenia praktycznie nie występują.
• VI fototyp – to ciemnobrązowe lub czarne zabarwienie skóry i ciemnobrązowe lub czarne włosy. Oczy piwne lub czarne. NIgdy nie ulega poparzeniom, a opalenizna jest stała.

Zasada jest taka, że osoby z jasną karnacją powinny wybierać kosmetyki z SPF wyższym, niż osoby z ciemniejszym kolorem skóry. Jeśli więc jesteś jasną blondynką lub blondynem to minimalne bezpieczne SPF wynosi dla ciebie 30. Przyjmuje się, że poziom ochrony przeciwsłonecznej przy:

• SPF 6-15 jest niski,
• SPF 15-30 średni,
• SPF 30-50 wysoki,
• SPF powyżej 50 bardzo wysoki.

Należy wspomnieć, iż produkty z filtrem SPF = 2 lub SPF = 4 wobec aktualnych regulacji prawnych nie mogą być reklamowane jako fotoochronne, gdyż minimalny ochronny współczynnik dla UVB wynosi SPF 6. Na rynku dostępne są również specjalistyczne preparaty o szerokim spektrum ochronnego działania, z filtrem przeciwsłonecznym 100, aczkolwiek regulacje prawne dopuszczają by na produktach fotoprotekcyjnych maksymalny deklarowany współczynnik wynosił 50+.

Warto przy tym przypomnieć, że SPF chroni przed promieniowaniem UVB, a skórę należy również zabezpieczyć przed szkodliwym wpływem UVA. By dany preparat został uznany za produkt fotoochronny musi zawierać oprócz filtrów chroniących przed UVB również filtry chroniące przed UVA. Na wszelkich środkach do opalania należy również szukać poniższych przykładowych oznaczeń:

• IPD (ang. Immediate Pigment Darkening) – bezpośrednia pigmentacja,
• PPD (ang. Persistent Pigment Darkening) – trwała pigmentacja,
• PFA (ang. Protection Factor UVA) – wskaźnik ochrony przed UVA,
• PPF (ang. Phototoxic Protection Factor) – ochronny wskaźnik fototoksyczności.

Zasada stopnia ochrony jest podobna, jak w przypadku SPF. Im wyższa wartość wskaźnika tym bezpieczeństwo silniejsza ochrona przed promieniowaniem UVA.

Ile kremu z filtrem na twarz?

Ile nakładać kremu z filtrem, to kolejna wątpliwość, która często pojawia się w kontekście skuteczności działania środków przeciwsłonecznych. I całkiem słusznie, gdyż niewłaściwa dawka preparatu aplikowana na powierzchnię skóry zmniejsza jego możliwości ochronne.

Oficjalne wartości zakładają nakładanie 2 mg na każdy cm2 skóry, co daje ok. 36 gramów kremu na całe ciało dorosłego człowieka. Amerykańska Akademia Dermatologii rekomenduje, aby objętość ok. 30 ml zastosować jednorazowo na powierzchnię całej skóry. Nikt rzecz jasna dokładnie nie waży, ani nie mierzy porcji kosmetyków przed ich zastosowaniem, ale wymienione obliczenia można porównać do proporcji, które każdy może sobie łatwo wyobrazić.

Zastanawiając się nad tym ile kremu z filtrem na twarz nałożyć przed wyjściem z domu, można sobie zobrazować ok. ¼ łyżeczki. Oczywiście jest to wartość uśredniona, gdyż każdy człowiek ma nieco inną powierzchnię twarzy. Zaleca się by 5ml preparatu fotoochronnego (tj. jedna łyżeczka od herbaty) została nałożona na twarz, głowę oraz szyję, po 1 łyżeczce na ramię i przedramię, 2 łyżeczki na tułów (przód i tył) i po 2 łyżeczki na każdą nogę.

Inną kwestią jest to, że poszczególne kremy mają odmienną gęstość, konsystencję, czy sposób dozowania. Z pewnością warto sprawdzić wszelkie wskazówki na opakowaniu konkretnego produktu i postarać się do nich dostosować. Nie trzeba rzecz jasna nakładać grubej, mocno widocznej warstwy kosmetyku, ważne aby została ona dobrze rozprowadzona, po wszelkich partiach ciała narażonych na promienie UV.

Należy o tym pamiętać, gdyż nieodpowiednie zabezpieczenie skóry może doprowadzić do wspomnianego wcześniej rumienia i słonecznych oparzeń. Jeśli nas to jednak spotka, warto wówczas sięgnąć po odpowiednie preparaty do stosowania po opalaniu, czy środki łagodzące skutki nadmiernych kąpieli słonecznych.

W takim przypadku dobrze sprawdza się m.in. żel hydrokoloidowy, który:

• przyspiesza gojenie oparzeń,
• szybko zmniejsza ból i dyskomfort,
• pomaga uniknąć infekcji,
• zmniejsza ryzyko powstawania strupów i blizn,
• zapewnia efekt chłodzenia,
• tworzy barierę ochronną.

Należy go stosować na oczyszczoną skórę, nakładać delikatnie, bez konieczności mocnego wcierania. Taki środek zagwarantuje nie tylko natychmiastową ulgę, ale zminimalizuje inne, widoczne skutki oparzeń.

Czy krem z filtrem utrudnia opalanie?

Wiele osób nie chce sięgać po krem przeciwsłoneczny do twarzy, czy ciała, gdyż marzy o szybkiej, pięknej i złotej opaleniźnie, szczególnie jeśli eksponuje ciało po wielu miesiącach od ostatniego urlopu. Niestety, prawda jest taka, że brak odpowiedniego zabezpieczenia może skutkować co najwyżej:

• silnym zaczerwienieniem skóry,
• uczuciem ściągnięcia,
• pieczeniem,
• bólem,
• złuszczaniem się naskórka.

Taki efekt ani nie jest estetyczny, ani bezpieczny dla naszego zdrowia. Opalenizna może ładnie wyglądać, ale pamiętajmy o tym, że nigdy nie jest zdrowa. Nawet jeśli przez kilka chwil ciało będzie prezentować się zgodnie z naszymi oczekiwaniami, to z biegiem czasu może coraz gorzej reagować na słońce. Po częstych i długotrwałych ekspozycjach na promieniowanie UV na skórze mogą ujawnić się przebarwienia, zmarszczki i różnego rodzaju zmiany, również te przednowotworowe, jak i nowotwory.

Czy zatem krem z filtrem UV do twarzy może utrudnić opalanie? Może w pewien sposób je opóźniać, czy łagodzić, a czasem silnej blokować. Wszystko uzależnione jest od odpowiednich wskaźników, w tym SPF, długości przebywania na słońcu, karnacji, czy indywidualnych predyspozycji.

Nie warto jednak myśleć o preparatach przeciwsłonecznych w kategoriach utrudniania opalania, a bardziej pod kątem ochrony zdrowia.

Kiedy nakładać krem z filtrem?

Krem z filtrem należy nakładać zawsze przed wystawieniem ciała na działanie promieni słonecznych, bez względu na porę roku. Producenci zalecają zabezpieczenie skóry zazwyczaj na około 10-30 minut przed planowaną ekspozycją, w zależności od rodzaju zastosowanych filtrów.

Należy jednak pamiętać, że jednorazowa aplikacja kosmetyku nie wystarczy na cały dzień. Substancje aktywne, które zapewniają ochronę przed skutkami promieniowania UV ulegają stopniowej degradacji pod wpływem światła, dlatego krem przeciwsłoneczny stosuje się np. co 2-3 godziny, w zależności od:

• wartości wskaźnika SPF – im wyższy SPF, tym dłuższą ochronę może zapewnić,
• warunków atmosferycznych w jakich się znajdujemy – przebywanie na ostrym słońcu może wymagać większej częstotliwości smarowania,
• potliwości skóry w danym momencie, która może być uzależniona od temperatury otoczenia,
• zażywania kąpieli w wodzie, aktywności fizycznej, czy wycierania skóry ręcznikiem.

Niezwykle istotne jest to, że nawet najlepszej jakości preparaty fotoprotekcyjne nie są w stanie zagwarantować stuprocentowej ochrony przed promieniowaniem słonecznym. Dlatego należy unikać długotrwałego i częstego przebywania na słońcu oraz dodatkowo korzystać z odzieży ochronnej, czapek, kapeluszy oraz okularów przeciwsłonecznych. Bezwzględnie przed nadmierną ekspozycją na słońce należy chronić niemowlęta i małe dzieci.

Powiązane artykuły:

Bezpieczne opalanie - jakie są zasady? >>
Jak nie zepsuć sobie wakacji przez oparzenie słoneczne >>
Pierwsza pomoc przy oparzeniach >>

 

Autor: Marta Roszkowska
Konsultacja merytoryczna: lekarz Katarzyna Kulig