Budowa skóry (anatomia) – funkcje i schemat

Budowa skóry charakteryzuje się warstwową konstrukcją. Taki schemat budowy pozwala skutecznie spełniać ważne funkcje fizjologiczne. Sprawdź, jak jest zbudowana skóra i w jaki sposób chroni organizm.

Ile warstw ma skóra?

Skóra to największy organ ciała człowieka. Jej warstwowa konstrukcja zapewnia ochronę narządów wewnętrznych przed czynnikami środowiska zewnętrznego. Ile człowiek ma warstw skóry?

Skóra każdego człowieka składa się z 3 podstawowych warstw:

• naskórka,
• skóry właściwej,
• tkanki podskórnej.

Naskórek (łac. epidermis) to najbardziej zewnętrzna warstwa. Odpowiada głównie za ochronę ciała przed czynnikami zewnętrznymi. Naskórek jest oddzielony od skóry właściwej błoną podstawną. Zbudowany z wielu warstw, posiada właściwości samoregeneracyjne.

Pod naskórkiem znajduje się skóra właściwa. To warstwa środkowa. Posiada dużą odporność na uszkodzenia i jest dość sprężysta. Tutaj znajdują się zakończenia nerwowe, przydatki skóry i naczynia krwionośne. Odpowiada głównie za wytrzymałość i elastyczność.

Najgłębszą warstwą skóry jest tkanka podskórna, zlokalizowana bezpośrednio pod skórą właściwą. Składa się ze zrazików tłuszczowych oraz tkanki łącznej włóknistej. Znajdują się w niej naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe i wydzielnicze części gruczołów potowych. Funkcją tej warstwy jest ochrona i kształtowanie powierzchni ciała, termoregulacja, a także wydzielanie substancji o działaniu hormonalnym.

Jakie funkcje pełni skóra?

Podstawowe funkcje skóry człowieka to:

• funkcja ochronna - skóra chroni narządy wewnętrzne przed szkodliwymi wpływami środowiska zewnętrznego, takimi jak promieniowanie UV, zimno czy ciepło. Nieuszkodzona skóra stanowi barierę ochronną przed bakteriami chorobotwórczymi czy innymi drobnoustrojami. Utrzymuje równowagę między organizmem a otoczeniem. Zabezpiecza organizm przed urazami mechanicznymi i chemicznymi. W codziennym życiu chroni przed uderzeniem, uciskiem czy otarciem,
• funkcja termoregulacyjna - skóra bierze udział w regulacji temperatury ciała. Działanie to polega na zwiększeniu ukrwienia w naczyniach podskórnych przy niskich temperaturach. Przy zbyt wysokiej temperaturze skóra zapewnia wychłodzenie organizmu poprzez wydzielanie potu, który paruje i w ten sposób wyprowadza ciepło z organizmu. Jest to możliwe dzięki podskórnym naczyniom krwionośnym i gruczołom potowym,
• funkcja percepcyjna - skóra zawiera receptory dotyku, ucisku, bólu i temperatury, a to przyczynia się do właściwego odbierania bodźców zewnętrznych, które dzięki zakończeniom nerwowym, przekazywane są do układu nerwowego,
• funkcja resorpcyjna – skóra ma zdolność do wchłaniania niektórych związków chemicznych,
• funkcja odpornościowa - w skórze znajdują się komórki układu odpornościowego, biorącego udział w obronie swoistej i nieswoistej ustroju,
• udział w gospodarce witaminowej - w skórze zachodzi synteza witaminy D3.

Budowa skóry i jej funkcje chronią cały organizm. Zmiany w jej wyglądzie są odzwierciedleniem tego, co dzieje się wewnątrz. Wytrzymałość tego organu zapewnia ochronę wewnętrznych narządów i tkanek.

 

Źródło: Opracowanie własne

 

Skóra to największy i najlepiej widoczny narząd organizmu. Jego powierzchnia u dorosłego człowieka wynosi do 2 m², grubość od 0,5mm do 5 mm. Elementy budowy skóry różnią się grubością w zależności od lokalizacji na ciele człowieka.
Skóra zbudowana jest z 3 warstw:

1. Naskórek - to nad jego powierzchnią wyrasta łodyga włosa, czyli ta część włosa, która składa się z martwych zrogowaciałych komórek o kształcie łusek układających się dachówkowato oraz por skórny, czyli mikroskopijne ujście mieszków włosowych.

2. Skóra właściwa, znajdująca się pod warstwą naskórka – w jej obrębie zlokalizowane są naczynia krwionośne, gruczoły łojowe i potowe (przystosowane do produkcji i wydzielania potu oraz łoju, regulujące temperaturę ciała), liczne brodawki skórne, mięsień przywłośny (rola w termoregulacji), cebulka włosa (odpowiadająca za produkcję i wzrost włosa).

3. Tkanka podskórna, najgłębiej położona warstwa skóry, znajdująca się bezpośrednio pod skórą właściwą – głównie zbudowana z komórek tłuszczowych, zgrupowanych w tak zwane zraziki tłuszczowe. W tej warstwie znajdują się także naczynia krwionośne oraz włókna nerwowe.

Budowa skóry właściwej

Skóra właściwa to wewnętrzna warstwa, zlokalizowana bezpośrednio pod naskórkiem. Posiada sprężystą strukturę, wytrzymałą i elastyczną. Ta warstwa zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej. Struktury anatomiczne znajdujące się w skórze właściwej to naczynia krwionośne i limfatyczne, mieszki włosowe, gruczoły łojowe i potowe oraz zakończenia nerwowe.

Skóra właściwa składa się z 2 głównych warstw:

• warstwa siateczkowata - ta część stanowi około 80% całej grubości skóry. Tworzą ją głównie włókna kolagenowe, elastynowe i retikulinowe. W skład warstwy siateczkowej wchodzą także nieliczne komórki tkanki łącznej i podścieliska łącznotkankowego. Jej struktura jest znacznie grubsza od pozostałych warstw, dlatego też często określana jest jako warstwa zbita. Włókna kolagenowe skóry właściwej zbudowane są z kolagenu typu I oraz III, a włókna retikulinowe najprawdopodobniej są młodymi włókienkami kolagenowymi. Włókna elastylowe (tzw. sprężyste) składają się z elastyny, białka, które cechuje duża wytrzymałość i rozciągliwość. Pomiędzy włóknami warstwy siateczkowatej znajdują się komórki tkanki łącznej, czyli fibroblasty, histiocyty, a także komórki układy odpornościowego - limfocyty, mastocyty, granulocyty i komórki plazmatyczne. Fibroblasty wytwarzają kolagen i elastynę. Od jakości włókien kolagenowych zależy wygląd zewnętrzny skóry. Zmniejszona produkcja kolagenu i elastyny sprawia, iż skóra staje się mniej sprężysta,
• warstwa brodawkowa - ta warstwa jest zbiorem drobnych naczyń krwionośnych, włókien nerwowych oraz bezładnie ułożonych włókien kolagenowych i elastynowych i spreżystych. Struktura tej części jest falista na skutek występowania licznych brodawek – wpukleń skóry właściwej w naskórek.

Elementem budowy skóry człowieka są także przydatki skóry. Należą do nich gruczoły potowe, łojowe, włosy, paznokcie.

Budowa naskórka

Naskórek jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry, która bezpośrednio chroni ciało przed czynnikami zewnętrznymi. Składa się z wielu warstw, a od skóry właściwej oddziela go błona podstawna.

Naskórek zbudowany jest z:

• komórek nabłonkowych - żywych komórek, nazywanych keratynocytami i martwych, zwanych korneocytami. Keratynocyty odpowiadają za produkcję keratyny w skórze. Pochodzą z warstwy podstawnej i tutaj mnożą się przez podział. Migrując na zewnątrz stają się coraz bardziej płaskie, tracą jądra i umierają. Wtedy już nazywają się korneocytami. Ta grupa komórek stanowi główną masę naskórka,
• komórek Merkla, czyli receptorów dotyku, które odbierają bodźce czuciowe. Posiadają owalną postać i jasną cytoplazmę. Dzięki kontaktowi z włóknami nerwowymi mają zdolność odbierania wrażeń czuciowych,
• melanocytów, czyli komórek wytwarzających i magazynujących pigment zwany melaniną, odpowiedzialny za kolor skóry,
• komórek dendrytycznych- tzw. Langerhansa, współodpowiedzialnych za prawidłowe działanie systemu odpornościowego.

Komórki naskórka układają się w warstwy i odpowiadają za proces uszczelniania skóry. W budowie naskórka wyróżnia się 4 warstwy, kolejno występujące po sobie:

• podstawna,
• kolczysta,
• ziarnista,
• rogowa.

Warstwy naskórka

Warstwy naskórka, ułożone jedna po drugiej, tworzą naskórek, który stanowi granicę pomiędzy organizmem a środowiskiem zewnętrznym.

Oto podstawowe warstwy naskórka i ich funkcje:

• warstwa podstawna - w tej najniżej położonej warstwie zachodzą podziały komórkowe. Tworzy ją jeden rząd walcowatych komórek, zawierających duże jądra. Tutaj wytwarzana jest melanina przez znajdujące się tam melanocyty. Kolejnym elementem warstwy podstawnej są komórki Langerhansa, które zapewniają ochronę immunologiczną oraz komórki Merkla, posiadające funkcje czuciowe i neuroendokrynne. Wszystkie komórki tej warstwy ściśle do siebie przylegają,
• warstwa kolczysta - jest to najgrubsza warstwa naskórka, składająca się z wielu rzędów komórek z okrągłymi dużymi jądrami, połączonych ze sobą desmosomami. Im bardziej oddalają się od warstwy podstawnej, tym są bardziej spłaszczone. Warstwa kolczysta wraz z podstawną są wspólnie nazywane warstwą Malpighiego,
• warstwa ziarnista - tworzą ją wrzecionowate komórki o spłaszczonych jądrach, które uczestniczą w syntezie białek keratynowych. Komórki te wypełnione są ziarnami keratohialiny, prekursora keratyny,
• strefa pośrednia - występuje pomiędzy warstwą ziarnistą a rogową, szczególnie w skórze dłoni i podeszew,
• warstwa rogowa - składa się z komórek, nazywanych korneocytami, które uważane są za komórki martwe, bez jąder, zbudowane wyłącznie z keratyny. Ich powstanie jest wynikiem końcowego procesu rogowacenia skóry. Ta warstwa to zespół dwóch części – komórek przylegających do siebie w warstwach dolnych i powierzchownej warstwy luźno ułożonych komórek, która ulega złuszczeniu. Dzięki temu elementowi naskórka, wszystkie warstwy skóry ulegają wymianie, a sama skóra odnawia się w sposób ciągły. Na powierzchni tej warstwy znajduje się płaszcz hydrolipidowy, który reguluje procesy wchłaniania i przenikania do skóry substancji rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach.

Budowa tkanki podskórnej

Ten element budowy skóry leży bezpośrednio pod skórą właściwą. Zbudowany jest z tkanki tłuszczowej, składającej się z dużych ugrupowań komórek tłuszczowych, otoczonych pasmami tkanki łącznej włóknistej.

Tkanka podskórna zbudowana jest z:

• komórek tłuszczowych (adipocytów), zgrupowanych w tzw. zraziki tłuszczowe,
• zbitej tkanki łącznej włóknistej,
• naczyń krwionośnych,
• naczyń limfatycznych,
• zakończeń nerwowych,
• dolnych odcinków korzeni włosów,
• części wydzielniczych gruczołów potowych.

Tkanka podskórna to najgłębiej położona warstwa skóry. Posiada różną grubość, a w niektórych miejscach nie ma jej wcale. Oprócz kształtowania powierzchni ciała pełni funkcję ochronną i magazynuje substancje zapasowe oraz witaminy, rozpuszczalne w tłuszczach, a także jest źródłem niektórych hormonów.

Powiązane artykuły:

Fototyp skóry – co to jest i jak sprawdzić? >>
Witamina E na skórę - jak działa? >>
Promieniowanie UV – szkodliwość i wpływ na skórę >>

 

Autor: Jolanta Woźniak
Konsultacja merytoryczna: lekarz Katarzyna Kulig