Leczenie ran, skaleczeń

Rana, skaleczenie - definicja

Rany i skaleczenia stanowią powszechny problem, z którym spotykamy się zarówno życiu codziennym jak i w pracy zawodowej. Wyróżniamy wiele podziałów ran i skaleczeń, które oparte są m.in. na rodzaju urazu czy też mechanizmie jego działania. W przypadku każdego rodzaju rany postępowanie jest nieco odmienne. Należy pamiętać jednak, że jest kilka kluczowych zasad które możemy zastosować w postępowaniu z ranami i skaleczeniami.

Rodzaje ran

Wyróżniamy rany powierzchowne, czyli takie których głębokość nie przekracza tkanki podskórnej oraz rany głębokie, które sięgają głębiej, poza tkankę podskórną.

W zależności od sposobu działania siły, mechanizmu jej działania rozróżniamy następujące typy ran: otarcia i zadrapania, rany kłute, cięte, szarpane, kąsane, zatrute, postrzałowe.

Otarcia i zadrapania powstają zazwyczaj w wyniku niezbyt silnego ucisku twardego, tępego narzędzia, upadku lub uderzenia o twarde i chropowate podłoże. Powstałe w ten sposób rany są płytkie, ponieważ uszkodzeniu ulegają tylko naskórek i powierzchowne warstwy skóry.

Rany kłute powstają w wyniku zranienia długim, wąskim i ostrym przedmiotem (np. gwóźdź, igła, widły, bagnet). Są one bardziej niebezpieczne gdyż mogą drążyć do jam ciała i uszkadzać narządy wewnętrzne. Wymagają obserwacji ponieważ istnieje ryzyko, że wnętrze rany może być zakażone i może zawierać ciało obce. Rany kłute mogą doprowadzać do krwawienia wewnętrznego, szczególnie niebezpieczne są rany przenikające do klatki piersiowej oraz jamy brzusznej.

Rany cięte powstają na skutek przecięcia ostrym przedmiotem np. nożem lub szkłem. Ich brzegi i ściany są równe, zieją mniej lub bardziej szeroko i krwawią na ogół obficie. Świeże rany cięte łatwo i szybko się goja po zbliżeniu brzegów. Niebezpieczeństwo zakażenia jest minimalne.

Rana szarpana powstaje w wyniku gwałtownego zatknięcia się z zakrzywionym narzędziem np. z hakiem. Jej brzegi są nierówne i poszarpane, a na dnie można zaobserwować postrzępioną tkankę tłuszczową i mięśnie. Często w ranach szarpanych występuje ubytek skóry i tkanek głębszych.

Rany kąsane to rany zadane zębami zwierząt domowych lub dzikich. Maja one najczęściej charakter ran szarpanych. Uszkodzenie tkanek jest większe niż samo przedziurawienie skóry. Rany te goją się źle i łatwo ulegają zakażeniu. Pokąsane przez zwierzę wiąże się z niebezpieczeństwem zakażenia florą bakteryjną znajdującą się w jamie ustnej zwierząt. Z tymi ranami wiąże się ponadto ryzyko zakażenia wścieklizną.

Rany zatrute powstają gdy wraz z zadaniem rany następuje wprowadzenie trucizny (np. rany zadane przez żmiję, skorpiona, pszczołę, osę, szerszenia). U osób ukąszonych przez żmiję można zaobserwować charakterystyczne dwa punkty ukąszenia, bolesny obrzęk oraz zasinienie skóry. U osób z ranami zatrutymi pojawiają się objawy ogólne takie jak zawroty i bóle głowy, nudności i wymioty, przyspieszenie tętna, niskie ciśnienie tętnicze, kłopoty z oddychaniem, zamroczenie aż do utraty przytomności.

Rany postrzałowe powstają w wyniku działania różnego rodzaju pocisków lub ich części i cechuje je rozległe uszkodzenie tkanek. Rany te mają wlot i wylot. Pozornie mała rana postrzałowa wiąże się z rozległym strukturalnym, a przede wszystkim czynnościowym uszkodzeniem otaczających tkanek. Szczególnie niebezpieczne są rany wywołane pociskami wybuchającymi, z uwagi na ryzyko rozwoju zakażenia bakteriami beztlenowymi jak np. zgorzeli gazowej [1-3].

Postępowanie z ranami

Pierwszym działaniem w postępowaniu z raną powinno być dokładne obejrzenie miejsca zranienia i ocena czy konieczna jest konsultacja lekarska. Należy ocenić ranę pod kątem jej typu, głębokości, nasilenia krwawienia (gdy krwawienie jest nasilone konieczne jest zeszycie rany), stopnia jej zabrudzenia oraz obecności ciał obcych.

W sytuacji gdy rana nie wymaga konsultacji lekarskiej pierwszym działaniem powinno być jej oczyszczenie. W tym celu zaleca się płukanie powierzchni rany wodą lub solą fizjologiczną. Następnie jej powierzchnię należy zdezynfekować za pomocą preparatu bakteriobójczego. Nie wolno oczyszczać ran zbyt intensywnie gdyż może to doprowadzić do większego uszkodzenia tkanek. Ponadto nie należy stosować na powierzchnię rany preparatów zawierających w swoim składzie jodynę lub alkohol, gdyż mają one działanie drażniące oraz wysuszające.

Kolejnym etapem powinno być założenie opatrunku. Przy niewielkich skaleczeniach i otarciach wystarczający jest plaster z opatrunkiem, w przypadku większych skaleczeń – jałowy gazik przyklejony plastrem. Ponadto doskonale sprawdzają się preparaty poprawiające gojenie np. Opatrunki te poza zabezpieczeniem rany i zmniejszeniem ryzyka infekcji, przyspieszają gojenie, zmniejszają ból oraz zmniejszają ryzyko powstania blizn.

Nie wolno na rany zakładać opatrunków z waty lub ligniny, ponieważ mogą się one przykleić do powierzchni rany i utrudniać jej oczyszczenie i proces jej gojenia.

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
Specjalista dermatologii i wenerologii

W przypadku gdy rana jest rozległa powinno się jak najszybciej zahamować krwawienie oraz szybko wezwać pomoc. Jeżeli rana jest zanieczyszczona żwirem lub piaskiem należy sprawdzić kiedy poszkodowany był szczepiony na tężec. Jeżeli miało to miejsce ponad 10 lat temu konieczna jest wizyta u lekarza w celu szczepienia i podania anatoksyny przeciwtężcowe. Z uwagi na ryzyko wścieklizny każda rana kąsana powinna być skonsultowana z lekarzem. W przypadku ran zatrutych powstałych przez ukąszenie żmii konieczne jest szybkie wstrzyknięcie surowicy przeciwko jadowi żmii. Rany szarpane powinno się pozostawić w takim stanie w jakim została przez nas zastana. Nie wolno usuwać widocznych ciał obcych z rany szarpanej, ponieważ często pełnią one rolę tamponu i zapobiegają krwotokowi [1-3].

Zapamiętaj

Kluczowymi czynnościami przy postepowaniu z ranami jest:

• Ocena rany (czy wymagana jest konsultacja lekarska)
• Dezynfekcja
• Założenie opatrunku

Powiązane artykuły:

Sposoby na sączące się rany >>
Wysięk z rany - czym jest i jaki opatrunek stosować? >>
Metody leczenia ran >>

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii