Jak leczyć zadrapania, skaleczenia i rany u dziecka?

Zadrapania, skaleczenia i rany stanowią dosyć powszechny problem w grupie dzieci. Przyczynia się do tego ich duża ruchliwość oraz ciekawość świata. Do powstania niewielkich urazów najczęściej dochodzi w czasie zabaw, wyjazdów czy też prac szkolnych. Większość urazów wydaje się nie stwarzać większego zagrożenia, ale należy pamiętać, że wszelkiego typu zadrapania i zranienia stanowią potencjalną przyczynę zakażeń, gdyż naruszenie ciągłości skóry stanowi wrota przez które do organizmu mogą wnikać drobnoustroje, m.in. bakterie [1-3].

Definicja

Rana, czyli skaleczenie lub zadrapanie to anatomiczne przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych, czyli skóry lub błony śluzowej oraz głębiej położonych tkanek pod wpływem działania czynnika uszkadzającego, którym najczęściej jest uraz mechaniczny. Ponadto czynnikiem uszkadzającym może być uraz chemiczny (np. środki chemiczne stosowane w gospodarstwie domowym), uraz termiczny (odmrożenie, oparzenie) oraz energia promienista [1-2].

Podział

Ranom towarzyszy ból, krwawienie oraz rozwarcie ich brzegów, co w grupie najmłodszych dzieci wywołuje duży niepokój. Najlżejszy uraz to otarcie, w którym to uszkodzeniu ulega tylko powierzchowna warstwa naskórka. Ponadto wyróżniamy rany powierzchowne, czyli takie których głębokość nie przekracza tkanki podskórnej oraz rany głębokie, które sięgają głębiej, poza tkankę podskórną. W zależności od sposobu działania siły, mechanizmu jej działania rozróżniamy następujące typy ran: cięte, kłute, tłuczone, szarpane, kąsane, postrzałowe. Rany cięte mają równe brzegi a otaczające tkanki nie są uszkodzone. Brzegi rany tłuczonej są nieregularne, a tkanki znajdujące się w jej sąsiedztwie są uszkodzone (stłuczenia, krwiaki). Rany szarpane łączą w sobie cechy ran ciętych i tłuczonych. W okresie wakacyjnym szczególnie częstym problemem są także rany kąsane.

Ponadto wyróżniamy: rany proste (dotyczą skóry lub błony śluzowej i mają niewielkie rozmiary, goją się bez powikłań), rany złożone (rany, którym towarzyszy uszkodzenie głębiej położonych struktur np. ścięgien i/lub struktur kostno-stawowych) oraz rany powikłane (w przypadku których współwystępuje zakażenie przyranne, ropień lub ropowica). Z uwagi na ryzyko zakażenia wyróżniamy rany o małym oraz dużym ryzyku zakażenia. Ponadto wyróżniamy rany ostre, które goją się w ciągu 2-7 dni oraz rany przewlekłe, których gojenie trwa dłużej niż 7-14 dni pomimo zachowania zasad higieny [1-3].

Epidemiologia i przyczyny

Rany stanowią jedną z najczęstszych przyczyn wizyt lekarskich w trybie ostro dyżurowym na całym świecie. Dane z ośrodków medycyny ratunkowej wskazują, że stanowią one około 5,4% przyczyn wszystkich wizyt. W 2006 roku w oddziałach medycyny ratunkowej w Stanach Zjednoczonych odnotowano 11 milionów ran urazowych. Przy czym należy pamiętać, że wiele powierzchownych i niewielkich ran jest zaopatrywanych przez samych pacjentów lub ich opiekunów w warunkach domowych i nie jest uwzględniana w bazach medycznych. Ogólnopolskie dane na temat ran urazowych skóry u dzieci nie były jak dotąd przedmiotem doniesienia w literaturze medycznej [1-3].

U dzieci najczęściej spotykane są otarcia naskórka, rany tłuczone oraz rany kąsane. Najczęściej rany powstają w trakcie aktywności ruchowej, w przedszkolu czy też w szkole oraz podczas wyjazdów wakacyjnych.

Postępowanie w przypadku rany u dziecka

Pierwszym działaniem w postępowaniu z raną powinno być dokładne obejrzenie miejsca zranienia i ocena czy konieczna jest konsultacja lekarska. Należy ocenić ranę pod kątem jej typu, głębokości, nasilenia krwawienia (gdy krwawienie jest nasilone konieczne jest zeszycie rany), stopnia jej zabrudzenia oraz obecności ciał obcych [1-3].

W sytuacji gdy rana nie wymaga konsultacji lekarskiej pierwszym działaniem powinno być oczyszczenie powierzchni rany, czyli opłukanie jej powierzchni wodą lub solą fizjologiczną. Następnie powierzchnię rany należy zdezynfekować za pomocą preparatu bakteriobójczego. Kolejnym etapem powinno być założenie opatrunku. Przy niewielkich skaleczeniach i otarciach wystarczający jest plaster z opatrunkiem, w przypadku większych skaleczeń doskonałym rozwiązaniem jest jałowy gazik przyklejony plastrem. Ponadto u dzieci powyżej 2 roku życia doskonale sprawdzają się opatrunki żelowe, które poza zabezpieczeniem rany i zmniejszeniem ryzyka infekcji, przyspieszają gojenie, zmniejszają ból oraz ryzyko powstania blizn[1-3].

W przypadku pozostałych ran zachodzi potrzeba konsultacji lekarskiej. W przypadku głębszych ran, gdzie zachodzi potrzeba zatamowania krwawienia, należy wykorzystać opatrunek chłonący. Jeżeli krwawienie jest nasilone, konieczny może okazać się opatrunek uciskowy, który wygląda tak, jak chłonący, jednak gaziki są tu owinięte ciaśniej (np. bandażem elastycznym). Opatrunek, który ma zapobiegać obfitemu krwawieniu, powinien być dociśnięty do rany, dodatkowo należy na jego zewnętrznej części przymocować kolejny, który nie przesiąknie [1-3].

Pod żadnym pozorem nie wolno usuwać widocznych ciał obcych, które znajdują się w ranie dziecka. Należy jedynie w miarę możliwości obmyć okolice zranienia, a materiałami opatrunkowymi ustabilizować ciało obce. Jego obecność tamuje potencjalne krwawienie [1-3].

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
Specjalista dermatologii i wenerologii

Jeżeli rana jest zanieczyszczona żwirem lub piaskiem należy sprawdzić czy i kiedy dziecko było szczepione na tężec. Największe ryzyko zakażenia bakterią wywołującą tężec występuje w przypadku ran rozległych i kłutych. Jeżeli szczepienie miało miejsce ponad 10 lat temu konieczna jest wizyta u lekarza w celu szczepienia i podania anatoksyny przeciwtężcowe. Z uwagi na ryzyko wścieklizny każda rana kąsana powinna być skonsultowana z lekarzem. W przypadku ran zatrutych powstałych przez ukąszenie żmii konieczne jest szybkie wstrzyknięcie surowicy przeciwko jadowi żmii [1-3].

Powiązane artykuły:

Najlepsze sposoby na oparzenia u dzieci >>
Oparzenia u dzieci – pierwsza pomoc >>
Poparzenia u dzieci od fajerwerków i petardy >>

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii