Żel hydrokoloidowy - co to jest i jak stosować?

Żele i opatrunki hydrokoloidowe to jedno z najcenniejszych osiągnięć przemysłu farmaceutycznego w dziedzinie leczenia ran. Pomagają one w leczeniu nie tylko skaleczeń czy otarć, ale także powierzchownych oparzeń. Na co jeszcze stosuje się opatrunki hydrokoloidowe i u kogo można ich używać?

Czym jest żel hydrokoloidowy?

W 1979 roku zostały ustalone przez G. Wintera (naukowca, który odkrył zależność między wilgotnym środowiskiem pod opatrunkiem a szybkością gojenia się rany) warunki, jakie musi spełniać idealny opatrunek stosowany na rany, a są to między innymi:

• utrzymywanie wysokiej wilgotności między raną i opatrunkiem oraz odpowiednią temperaturę;
• nieprzyleganie do rany;
• nieprzepuszczalność dla bakterii i innych drobnoustrojów;
• pozwalanie na prawidłową wymianę gazową;
• brak toksyczności oraz potencjału alergizującego;
• nieuszkadzanie zregenerowanej tkanki skórnej przy wymianie opatrunku.

W toku wielu badań nad idealnym opatrunkiem naukowcy stworzyli hydrokoloid, spełniający wymienione warunki pod koniec lat 90. XX wieku. Substancja ta ma zdolność wchłaniania wysięku z rany, w kontakcie z jej wilgotną wydzieliną – hydrokoloid zwiększa swoją objętość i przekształca się w miękki żel.

Żele hydrokoloidowe są przestrzennymi, uporządkowanymi strukturami biopolimerowymi, które powstają na skutek łączenia się mniejszych, identycznych cząsteczek. Powstałe wiązania wewnętrzne, tworzące strukturę żelu determinują jego stabilność i właściwości mechaniczne. Różne właściwości hydrożelów biorą się z innych warunków, w których powstawały (mowa głównie o temperaturze, pH, stężeniu substancji żelującej i obecności jonów np. wapnia). W zależności od przeznaczenia można tworzyć różnego rodzaju opatrunki hydrokoloidowe.

Działanie żelu hydrokoloidowego

Żele hydrokoloidowe utrzymują wilgotne środowisko gojenia rany, usuwają tkankę martwiczą suchą i rozpływną. Polecane są do ran z małym lub umiarkowanym wysiękiem, od etapu oczyszczania do ziarninowania.

Żele i opatrunki hydrokoloidowe mają działanie okluzyjne, czyli tworzą na ranie warstwę szczelnej powłoki (tak zwanego filmu). Dzięki takiemu zabiegowi wewnątrz środowiska rany utrzymywana jest stała temperatura, przeciwdziała on nadmiernemu wysychaniu oraz zapobiega powstawaniu strupa czy blizny.

Powstaje też lekko kwaśny odczyn, dzięki któremu dochodzi do wzmożonego napływu granulocytów hamujących wzrost bakterii. Ponadto zastosowanie takiego opatrunku stymuluje aktywność enzymów autolitycznych, rozpuszczających uszkodzone tkanki. Nasila się angiogeneza (proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych), a także przyspiesza proces ziarninowania (proces naprawy tkanek).

Opatrunki hydrokoloidowe pochłaniają z rany wysięk, który zamienia się w miękki żel – utrzymuje on wilgotne środowisko, pozwalające na migrację komórek (w celu szybszej regeneracji tkanki) i zapobiega uszkodzeniu nowopowstałych. Można więc w skrócie powiedzieć, że żel hydrokoloidowy przyspieszający gojenie ran działa także ochronnie – pomaga uniknąć infekcji oraz zmniejsza ryzyko powstania blizny.

Żel hydrokoloidowy na rany

Żel hydrokoloidowe przyspieszający gojenie ran można zastosować na różnego rodzaju uszkodzenia. Zarówno na suche rany, jak i te mokre przebiegające z wysiękiem. Nie ma większego znaczenia powierzchnia, czy głębokość rany. Mogą to być skaleczenia, zadrapania, otarcia czy drobne pęknięcia skóry lub rany chirurgiczne.

Znane są także przypadki stosowania tego typu opatrunków na odleżyny, niewielkie owrzodzenia czy nawet na trądzik. Efekty żelu hydrokoloidowego na rany można obserwować bardzo szybko, gdyż sama rana goi się szybciej. Ponadto taki żel minimalizuje ryzyko powstania blizny.

Żel hydrokoloidowy na oparzenia

Wspomniane już opatrunki nadają się nie tylko do leczenia różnego rodzaju ran. Fachowa literatura wskazuje, że bardzo dobrym rozwiązaniem jest również zastosowanie żelu hydrokoloidowego na oparzenia. Oczywiście mowa tu o niewielkich oparzeniach. Poważniejsze i głębsze uszkodzenia skóry należy zawsze zgłosić lekarzowi. W drobniejszych przypadkach można poradzić sobie samemu, jednakże trzeba pamiętać o prawidłowej aplikacji takiego żelu na oparzenia.

Pierwszym i niemal najważniejszym krokiem, który należy podjąć zaraz po wystąpieniu poparzenia to schłodzenie rany, najlepiej pod letnią, bieżącą wodą przez około 20 minut. Należy zrobić to jak najszybciej, gdyż korzystny efekt schładzania oparzonego miejsca zmniejsza się wraz z upływem czasu. Należy pamiętać o użyciu letniej, a nie zimnej wody, żeby zapobiec hipotermii. Dopiero po tym kroku można zastosować opatrunek lub żel z hydrokoloidem. Oczywiście pod warunkiem, że oparzenie nie jest rozległe ani zbyt głębokie.

Jak stosować żel hydrokoloidowy?

Zastosowanie żelu hydrokoloidowego może się nieco różnić w przypadku ran otwartych lub zamkniętych. W obu przypadkach należy uprzednio oczyścić i zdezynfekować uszkodzenie. W przypadku rany zamkniętej należy wtedy nanieść żel hydrokoloidowy i w razie potrzeby owinąć bandażem lub przykleić plaster. W przypadku otwartych ran po oczyszczeniu i zdezynfekowaniu należy dokładnie i delikatnie osuszyć ją sterylną gazą i dopiero wtedy nałożyć grubą warstwę żelu. Tak samo jak w przypadku ran zamkniętych można całość owinąć bandażem lub przykleić plaster.

Żel hydrokolodowy i opatrunki należy zmieniać raz dziennie. Bardzo istotnym przeciwwskazaniem do stosowania tego typu środków ochronny są rany zainfekowane. Jeśli rozwija się zakażenie, to taka rana musi być obejrzana przez lekarza specjalistę, który dobierze właściwy sposób jej zabezpieczenia. Ponadto, jeśli po zastosowaniu hydrokoloidów wystąpi uczulenie lub nadwrażliwość, to również powinno się zaprzestać dalszego stosowania preparatu. Środków tego typu nie można także używać na błony śluzowe, twarz, oczy czy powieki.

Powiązane artykuły:

Opatrywanie ran - pierwsza pomoc >>
Apteczka pierwszej pomocy – co należy posiadać na wypadek ran i oparzeń >>
Opatrunki w leczeniu ran >>

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski